ô nhiễm môi trường đất

Khi nhắc đến ô nhiễm chúng ta có suy nghĩ thường là ôn nhiễm không khí, ô nhiễm bầu khí quyển, tầng ozone, chúng ta có xu hướng nghĩ những gì xẩy trên trời nhưng hiện nay có một thứ o nhiễm không thể bỏ qua mà chúng lại nằm ngay dươi chân chúng ta đó là ô nhiễm đất(soil pollution). 

Đất là lớp da của trái đất chúng đang nuôi sống 3,2 tỉ người trên trái đất, nhưng chúng đang đón nhận nhữ nếm hằn, vết seo từ chính con người chúng ta.

I. Ô nhiễm môi trường đất là gì? 

Ô nhiễm môi trường đất hay còn gọi trong Tiếng Anh là Soil pollution. 

Ô nhiễm môi trường đất là thuật ngữ dùng để chỉ sự thay đổi tính chất của tầng đất theo chiều hướng xấu, các chất độc có hại cho con người và sinh vật  vượt quá ngưỡng cho phép khiến khiên cho đất bị nô nhiễm, gây hại cho đời sống con người, động vật và kéo theo nhiều hệ quả khôn lường.

Ô nhiễm đất chính là sự xuất hiện các chất gây ô nhiễm đến bề mặt trở nên quá cao, chúng gây thiệt hại hay làm biến đổi các dạng sống trên bề mặt gây nguy hại cho sức khỏe. Các chất độc hại do chúng ta thải ra như các chất hóa học, thuốc trừ sâu, các chất từ các nhà máy hay chính rác thải của cong người thải ra mà không qua khâu xử lý.

Ô nhiễm môi trường đất

II. Phân loại ô nhiễm môi trường đất

Có 2 loại ô nhiễm đất hiện nay.

1. Ô nhiễm một vùng cụ thể:

Do các nguyên nhân cụ thể, chúng xảy ra ở những khu vực nhỏ và chúng ta dễ dàng xác định được nguyên nhân gây ra. Ô nhiễm đất dạng này thường thấy ở các thành phố, các khu nhà máy cũ đã xuống cấp, hay xung quanh các con đường, các bãi rác bất hợp pháp và các trạm xử lý nước thải.

Tại Việt Nam, điển hình như ô nhiễm môi trường đất ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.

Vidu: vụ gây ra ô nhiễm ở công ty Vedan ở Mỹ Xuân Bà Rịa Vũng Tàu, chúng ta khi phát hiện dễ dàng biết nguồn gây ra ô nhiễm.

2. Ô nhiễm đất trên diện rộng:

Bao gồm các khu vực rộng lớn và có một số nguyên nhân gây ra  làm chúng ta khó xác định nguồn gây ô nhiễm. Những trường hợp như thế này liên quan đến việc phát tán các chất ô nhiễm bởi không khí và đất bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khoẻ con người và môi trường. Trong số các nguyên nhân phổ biến nhất gây ô nhiễm đất do hoạt động của con người, Các ngành  công nghiệp, khai thác mỏ khoàng sản, hoạt động dân sử và quân sự, chất thải , bao gồm chất thải công nghệ và quản lý nước thải, trồng trọt, chăn nuôi, xây dựng cơ sở hạ tầng giao thông và đô thị.

Hiện nay, tình trạng ô nhiễm đất tại Việt Nam không chỉ diễn ra ở nông thôn mà còn ở các thành phố lớn. Theo thống kê, có 3,3 triệu hecta đất chưa được đưa vào sử dụng đang bị suy thoái, quỹ đất sử dụng cho nông nghiệp cũng đang bị ô nhiễm rất nặng nề.

Điển hình nhất cho thực trạng này chính là đất bị khô cằn, chứa chất xenobiotic, màu đỏ hoặc xám không đồng đều, sủi bọ trắng hoặc các hạt sỏi có lỗ hổng. Tình trạng ô nhiễm đất khác biệt tùy thuộc vào độ ô nhiễm.

Ô nhiễm môi trường đất

III. Nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường đất

Nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm môi trường đất hiện nay là do đất tăng hàm lượng muối, bị xói mòn, đất bị mất cacbon hưu cơ trầm trọng, axit hóa và bị nhiễm các tạp chất hóa học. 

• Các khói than phát sinh trong quá trình sản xuất của các nhà máy, than có 2 thành phần chính là kẽm và chì. Khi bị đốt cháy, kim loại không phân hủy được sẽ tồn tại ở dạng tro than. Lượng trì trong tro than đẩy chúng trở thành các chất cực nguy hại cho môi trường đất. Bởi trong tro than có chứa 5mg/L chì.

  Đặc biệt, tro than còn chứa: benzo anthracene, polynuclear aromatic hydrocarbons, benzo fluoranthene,.. được biết hầu hết là chất gây ung thư. Tro than và xỉ có thể nhìn thấy là hạt màu trắng trong đất gây nên hiện tượng đất có bọt, lỗ hổng, màu không đồng nhất. Tro than còn chứa: benzo anthracene, polynuclear aromatic hydrocarbons, benzo fluoranthene,.. được biết hầu hết là chất gây ung thư. Tro than và xỉ có thể nhìn thấy là hạt màu trắng trong đất gây nên hiện tượng đất có bọt, lỗ hổng, màu không đồng nhất.

• Chất thải khí: CO là chất thải khí gây ô nhiễm đất điển hình nhất, đây là chất thải khí đốt không hoàn toàn carbon. CO được thải ra từ các động cơ xe máy, xe ô tô, khói từ lò gạch, lò bếp, các loại máy nổ hoặc núi lửa phun trào.

• Chất thải rắn sinh học (bùn thải) là sản phẩm phụ thu được khi xử lý chất thải. Loại bùn thải này sẽ chứa nhiều chất gây ô nhiễm đất như kim loại nặng, thuốc trừ sâu,… Chính vì thế nước thải cần được kiểm soát để tránh ô nhiêm đất do lượng kim loại nặng lớn.

• Chất thải kim loại: Kim loại nặng cũng chính là nguyên nhân làm ô nhiễm môi trường đất, điển hình như các loại bình điện, các chất thải mịn, sắt và phế liệu … chúng có thể tồn tại trong môi trường đất ở nhiều dạng khác nhau.

• Chất phóng xạ: Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường đất do các chất phóng xạ cũng khá phổ biến, chúng có thể ngấm vào đất và khi vượt quá ngưỡng cho phép sẽ gây hại cho hệ sinh vật.

• Hóa chất được sử dụng trong nông nghiệp rất nhiều đó chính là thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu,.. Dù những loại thuốc này đem đến hiệu quả cao trong việc kháng trừ sâu bệnh cho hoa màu nhưng khi sử dụng sai liều lượng chúng có thể ngấm vào đất gây ô nhiễm, tạo độc tính trong cơ thể con người, động vật.

  Ngoài ra, những loại thuốc diệt có có gốc trinitrotoluene chứa dioxin cực kỳ độc hại cho con người và sinh vật. Chỉ 1 liều lượng nhỏ đã có thể gây tử vong.

• Dầu: Nếu đổ dầu và các chế phẩm từ dầu lên trên bề mặt đất cũng là nguyên nhân gây ô nhiễ, bởi vì dầu làm đất thiếu không khí, ngăn cản trao đổi năng lượng mặt trời của đất.

​

Ô nhiễm môi trường đất

IV. Hậu quả của ô nhiễm môi trường đất

Ô nhiễm môi trường đất đã và đang ảnh hưởng trực tiếp đến toàn bộ hệ động thực vật và cả không khí của chúng ta, chúng gây tác động cực xấu đến hệ thực vật và cả sức khỏe con người.

1. Ảnh hưởng chung

Các chất độc hại tích tụ trên bề mặt trái đất gây hại cho sức khỏe và hạnh phúc của chúng ta và ảnh hưởng đến thực phẩm, nước và chất lượng không khí.

Thiệt hại cho sức khỏe Các chất ô nhiễm trong đất xâm nhập vào cơ thể chúng ta qua chuỗi thức ăn, khiến bệnh tật xuất hiện. Hơn nữa, sự phát tán của thuốc trừ sâu trong môi trường làm tăng sức đề kháng của mầm bệnh đối với các loại thuốc này.

Các tác nhân ô nhiễm đất gây nguy hiểm cho an ninh lương thực thế giới bằng cách giảm số lượng và chất lượng của các loại cây lương thực hiện nay.

Khí hậu thay đổi Trong thập kỷ đầu tiên của thế kỷ 21, sự suy thoái đất đã thải ra môi trường khoảng 4,4 tỷ tấn CO2. Ô nhiễm nước và không khí Suy thoái đất ảnh hưởng đến chất lượng không khí và nước, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Sự dịch chuyển dân số Suy thoái đất và biến đổi khí hậu sẽ khiến từ 50 đến 700 triệu người phải di cư vào năm 2050.

Nhiều loại vật bị  tuyệt chủng Ô nhiễm đất là một trong những nguyên nhân chính có thể gây ra sự kiện tuyệt chủng hàng loạt  số lượng động vật có xương sống trên cạn giảm 38% từ năm 1970 đến 2012.

Sa mạc hóa Số lượng cư dân ở những khu vực khô cằn nhất trên trái đất có thể chiếm 45% dân số thế giới vào năm 2050, trong khi các khu vực đất ngập nước trên thế giới đã giảm 87% diện tích trong ba thế kỷ qua.

Ảnh hưởng kinh tế Thiệt hại kinh tế toàn cầu do suy thoái đất dự kiến ​​sẽ vượt quá 10% Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hàng năm của thế giới.

 

Ô nhiễm môi trường đất

2. Ảnh hưởng ô nhiễm đất đến sức khỏe con người

Ô nhiễm đất gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người. Các chất độc hại ngầm xuống đất chảy vào nguồn nước của chúng ta tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh, rối loạn hô hấp, ung thư và các bệnh ngoài da … qua việc tiếp xúc với đất ô nhiễm trực tiếp, qua đường hô hấp hoặc sử dụng nguồn nước ngầm bị nhiễm chất độc từ đất.

Các ảnh hưởng thường gặp của ô nhiễm đất như:

• Gây Ung thư do thường xuyên tiếp xúc với các chất như crom, chì, xăng dầu.

• Gây ra các bệnh rối loạn bẩm sinh, bệnh vô sinh và các bệnh mãn tính,…

• Tiếp xúc lâu ngày với Benzene gây bệnh bạch cầu.

• Cyclodienes và chất thủy ngân là nguyên nhân gây ra bệnh về thận.

• PCBs và Cyclodienes gây nhiễm độc gan.

• Carbomates và Organophosphates gây tắc nghẽn thần kinh

• Một số các chất độc khác gây buồn nôn, mệt mỏi, phát ban,… thậm chí là tử vong.

V. Giải pháp giảm thiểu ô nhiễm đất 

Chúng ta có thể làm để cải thiện sức khỏe như: Ăn thực phẩm sạch, tái chế pin đúng cách,tải chế rác thải, cần xử lý nước từ các nhà máy trước khi thải ra môi trường. Khuyến khích các mô hình thân thiện với môi trường hơn trong công nghiệp, trồng trọt và chăn nuôi, cùng các hoạt động kinh tế khác.

Thế giới đang nỗ lực hạn chế ô nhiễm môi trường

Cải thiện quy hoạch đô thị và quy hoạch giao thông, xử lý nước thải. Cải thiện việc quản lý chất thải khai thác, phục hồi cảnh quan và bảo tồn lớp đất mặt. Thu hút sự tham gia của cộng đồng địa phương và người dân bản địa vào việc thiết kế, thực hiện và đánh giá quản lý đất và đất bền vững.

Sử dụng các loại cây trồng chống chịu sâu bệnh tốt, cho năng suất cao nhằm hạn chế sử dụng các loại thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật cũng là biện pháp bảo vệ môi trường đất hiệu quả cho bà con nông dân.

Hạn chế sử dụng phân bón hóa học khi sản xuất nông nghiệp, cây cảnh, cây ăn trái và chăm sóc hoa màu.

Trồng lại các cánh rừng để bảo vệ đất không bị rửa trôi, giữ lại các chất dinh dưỡng. Đây là một trong các giải pháp khắc phục ô nhiễm môi trường đất đang được nhiều quốc gia áp dụng.

Sử dụng cây liễu để trích xuất kim loại nặng cũng là giải pháp ô nhiễm môi trường đất nên tham khảo.

Phục hồi và tái chế vật liệu là cực kỳ cần thiết hiện nay đặc biệt là tái chể rác thải, xây dựng các nhà máy xử lý rác biến rác thành điện, sử dụng tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên, hạn chế sử dụng túi nilon, túi nhựa được xem là một trong các biện pháp khắc phục ô nhiễm môi trường đất đơn giản nhưng hiệu quả.

Tham khảo thêm: Ô nhiễm môi trường nước ở Việt Nam, nguyên nhân và cách khắc phục